Ontdek hoe marge-analyse en winst- en verliescijfers je helpen sturen op winst.
Wie als ondernemer winstgevend wil blijven, moet meer weten dan wat er op de bank staat. Cijfers zijn het fundament onder elke zakelijke beslissing. Ze vertellen niet alleen of je bedrijf winst maakt, maar ook wáár die winst precies ontstaat (en waar het weglekt).
Een goed inzicht in je cijfers geeft grip, richting en rust. En met een gedegen marge-analyse ontdek je vaak dat er met dezelfde omzet méér winst mogelijk is.
Waarom inzicht in je cijfers cruciaal is
Veel ondernemers kijken pas naar hun cijfers bij de jaarafsluiting. Dat is te laat. Cijfers zijn geen terugblik, maar een stuurinstrument. Wie maandelijks of per kwartaal naar zijn resultaten kijkt, ziet trends op tijd aankomen.
Een plots stijgende kostenpost, een productgroep met teruglopende marge of een klant die structureel onder kostprijs bediend wordt: zulke signalen zie je alleen als je structureel in je cijfers duikt.
Inzicht in je cijfers gaat verder dan boekhouden. Het betekent begrijpen wat er schuilgaat achter omzet, kosten en winst, en weten aan welke knoppen je kunt draaien.
Wat is een marge-analyse?
Een marge-analyse laat zien hoeveel winst je overhoudt per product, dienst of project. In de basis vergelijk je de verkoopprijs met de inkoopprijs of directe kosten. Het verschil is de brutomarge: het bedrag dat overblijft om je vaste lasten te dekken en winst te maken. We geven je een paar voorbeelden.
Voorbeeld 1: marge per product
| Product | Verkoopprijs | Inkoopkosten | Marge (€) | Marge (%) |
| Model A | € 200 | € 140 | € 60 | 30 % |
| Model B | € 300 | € 180 | € 120 | 40 % |
| Model C | € 400 | € 320 | € 80 | 20 % |
De verkoopprijzen zijn duidelijk, maar de marges verschillen sterk. Als de meeste klanten Model C kopen, kan de winst tegenvallen. Met dit inzicht kun je sturen: de focus leggen op Model B of de prijs van Model C herzien.
Voorbeeld 2: marge per dienst
| Dienst | Verkoopprijs | Directe kosten | Marge (€) | Marge (%) |
| Dienst A (meer standaard) | € 2.000 | € 1.300 | € 700 | 35 % |
| Dienst B (meer complex) | € 5.000 | € 4.000 | € 1.000 | 20 % |
Niet de hoogste verkoopprijs, maar de efficiëntste dienst bepaalt hier de winst. Door dit naast elkaar te zetten, kun je betere keuzes maken over waar je capaciteit inzet. Zo klinkt de verkoopprijs van dienst B mooi, maar verhoudingsgewijs verdien je meer met de verkoop van dienst A.
Voorbeeld 3: marge op totaalniveau per jaar
| Jaar | Omzet | Directe kosten | Brutomarge (€) | Brutomarge (%) |
| 2024 | € 500.000 | € 350.000 | € 150.000 | 30 % |
| 2025 | € 600.000 | € 450.000 | € 150.000 | 25 % |
De omzet stijgt, maar de marge daalt. De winstgroei blijft dus achter. Zo’n analyse maakt zichtbaar of groei écht loont of dat kosten harder stijgen dan opbrengsten.
Waar let je op bij een marge-analyse?
- Prijsstelling – Is de verkoopprijs nog in verhouding tot de kosten? Soms is een prijsverhoging onvermijdelijk.
- Kostenstructuur – Kijk kritisch naar directe kosten (inkoop, uren, transport). Kleine besparingen kunnen grote impact hebben.
- Mix van producten of diensten – Welke producten hebben de hoogste marge? Als je dit weet, kun je daar meer op aansturen.
- Bezettingsgraad – In dienstensectoren bepaalt de inzet van uren de marge. Onbenutte uren drukken het rendement.
- Seizoensinvloeden – Lage marges in bepaalde periodes kunnen structureel zijn. Neem dat mee in je prijsbeleid.
Door marges structureel te analyseren, per product, per klant en per periode, zie je waar verbetering mogelijk is. Het is de basis voor keuzes op feiten in plaats van gevoel.
Je winst- en verliesrekening als routekaart
Je winst- en verliesrekening laat in één overzicht zien hoeveel omzet je hebt gedraaid, welke kosten je hebt gemaakt en wat je uiteindelijke winst is.
Voorbeeld van een winst- en verliesrekening
| Categorie | Bedrag (€) | Toelichting |
| Omzet | 500.000 | Totale verkopen |
| Inkoopwaarde van de omzet | 350.000 | Directe kosten, zoals inkoop of uren |
| Brutowinst | 150.000 | 30% marge op omzet |
| Bedrijfskosten | 100.000 | Huur, marketing, administratie, personeel |
| Bedrijfsresultaat | 50.000 | Winst vóór belasting |
| Belasting | 10.000 | Vennootschaps- of inkomstenbelasting |
| Nettowinst | 40.000 | Beschikbaar voor herinvestering of privé-opname |
Wat vertellen deze cijfers?
De brutowinst (omzet minus directe kosten) laat zien hoeveel geld overblijft om je bedrijfskosten te betalen. Een dalende brutomarge betekent meestal dat kosten stijgen of dat prijzen te laag zijn.
De bedrijfskosten geven inzicht in de vaste lasten. Een stijging hier kan betekenen dat je organisatie te zwaar wordt of dat marketing- en personeelskosten uit de pas lopen.
Het bedrijfsresultaat laat zien wat je activiteiten écht opleveren. Blijft dit structureel laag, dan is het tijd om kritisch te kijken naar je prijsstelling of efficiëntie.
De nettowinst is wat uiteindelijk overblijft. Dat bedrag bepaalt hoeveel je kunt investeren in groei of privé kunt opnemen. Een gezonde nettowinst ligt meestal tussen 5 en 15 procent van de omzet, afhankelijk van de sector.
Een ondernemer die deze cijfers maandelijks of per kwartaal bekijkt, ziet waar het spaak loopt. Daalt je brutomarge, dan is er iets mis met je directe kosten of prijs. Stijgen je bedrijfskosten, dan moet je naar je efficiëntie kijken.
Met deze inzichten kun je beter plannen, bijvoorbeeld:
- Een prijsherziening doorvoeren voordat marges te ver onder druk staan.
- Onderhandelen met leveranciers over inkoopkorting.
- Tijdig besluiten om te investeren of juist te consolideren.
Zo acteer je op je cijfers
Cijfers zijn pas waardevol als ze leiden tot actie.
1. Analyseer regelmatig
Plan maandelijks of per kwartaal een vast moment om cijfers te bekijken. Vergelijk met dezelfde periode vorig jaar.
2. Stel doelen
Bepaal welke marge je minimaal wilt behalen per product of dienst. Gebruik dat als meetlat bij offertes of onderhandelingen.
3. Herzie prijzen en kosten
Bij structureel dalende marges: onderzoek of inkoopprijzen, urenbesteding of verkoopprijzen moeten worden aangepast.
4. Focus op winstgevende activiteiten
Schrap producten met lage marge of automatiseer processen om je winst te verhogen zonder “extra werk”.
5. Kijk vooruit
Gebruik marge- en winstcijfers om scenario’s door te rekenen. Wat gebeurt er bij 10% hogere inkoopprijzen of 5% lagere verkoopprijzen? Zo anticipeer je op veranderingen.
Veelvoorkomende patronen uit de cijfers
Ondernemers die hun cijfers kennen, herkennen snel patronen:
- Stijgende omzet, maar dalende winst – wijst vaak op stijgende directe kosten.
- Veel werk, weinig resultaat – lage marge per opdracht of inefficiënte uren.
- Hoge vaste lasten – drukken de nettowinst, ook bij gezonde brutomarge.
- Sterke seizoenschommelingen – vragen om reservering en liquiditeitsplanning.
Koppel deze signalen aan concrete acties: herzien van prijzen, onderhandelen met leveranciers of verbeteren van interne processen.
Ondernemen blijft mensenwerk
Cijfers zijn rationeel, maar ondernemen blijft menselijk. De confrontatie met cijfers kan spannend zijn, zeker als marges onder druk staan. Toch levert inzicht vooral rust op.
Wie zijn cijfers begrijpt, maakt keuzes op basis van feiten. Financieel inzicht maakt ondernemen minder onzeker en veel effectiever.
Gebruik cijfers als strategisch kompas
Inzicht in je cijfers is geen administratieve last, maar een strategisch kompas. Een regelmatige marge-analyse, per product, dienst en op totaalniveau, laat zien waar winst ontstaat of verdwijnt. De winst- en verliesrekening helpt je het grote geheel te zien en de juiste keuzes te maken.
Want wie cijfers begrijpt, stuurt op feiten en bouwt stap voor stap aan een gezond, winstgevend bedrijf.
